حادثه یک اتفاق است، اما ایمنی نیازمند برنامه‌ریزی است. کودکان یا در مسیر خانه به مدرسه در رفت‌وآمدند و یا در کوچه و خیابان‌های محل زندگی مشغول بازی هستند. تا زمانی که آنها به اندازه کافی برای تأمین، حفظ و ارتقای سلامت و ایمنی خود توانمند نشوند، والدین و مربیان کودک نقش مهمی در ایمنی و سلامت آنها باید داشته باشند. والدین و مربیان کودک برای ایفای چنین نقش مهمی باید از دانش و مهارت کافی برخوردار شوند. علاوه بر این، بزرگسالان می‌توانند با فراگیری و اجرای اصول ایمنی فردی در زندگی روزمره خویش، به الگوی مثبتی برای کودکان و دانش‌آموزان تبدیل شوند.
چرا کودکان بیشتر دچار حادثه می‌شوند؟
از عمده دلایل آسیب‌پذیری کودکان:
- عدم‌آشنایی به اصول و دانش ایمنی
- خطر در مسیر خانه تا مدرسه و محیط بازی
- فقدان نظارت و مراقبت‌های ایمنی
- عدم‌استفاده از تجهیزات ایمنی به‌علت عدم‌آگاهی و در دسترس نبودن تجهیزات
حوادث ناشی از برخورد کودکان با وسایل نقلیه، علت بسیاری از مرگ‌ومیر‌ها و معلولیت‌های کودکان است. آسیب‌های کودکان، ناشی از وسایل نقلیه، زمانی ایجاد می‌شود که آنها درون خودرو هستند و خودرو ناگهان ترمز کرده یا با سایر وسایل نقلیه تصادف می‌کند. گاهی نیز این آسیب‌ها بر اثر تصادف خودروها با کودکان عابر پیاده یا کودکان دوچرخه‌سوار و یا اسکیت‌سوار ایجاد می‌شود.
کودکان در هر سنی ممکن است قربانی تصادف با خودروها شوند، اما کودکان 2 تا 6 ساله به‌دلیل کنجکاوی بیش از اندازه و فعالیت فراوان، بیشتر درمعرض خطر قرار دارند. در همه این موارد می‌توان به کودکان آموزش داد تا از خود بیشتر مراقبت کنند.
بچه‌های کوچکی که در اطراف مهد کودک‌ها و مدارس در حال بازی و رفت‌وآمد هستند، بیشتر در معرض خطر تصادف با وسایل نقلیه قرار دارند. بسیاری از کودکان هنگامی که راننده خودرو به عقب حرکت می‌کند، به‌علت حضور در پشت خودرو دچار مصدومیت و حتی فوت می‌شوند. در مجموع، بسیاری از کودکان که توسط بزرگسالان بی‌توجه‌شان رها می‌شوند، جان خود را از دست می‌دهند. هنگام تردد در نزدیکی محیط‌های آموزشی کودکان، مطمئن شویم که هیچ کودکی در پشت ماشین ما نیست تا شاهد یک تراژدی غم‌انگیز نشویم.
نقش مربیان و خانواده‌ها در کاهش خطرات ناشی از حوادث ترافیکی
- وقتی کودکان برای خروج از خانه آماده می‌شوند، باید قوانین تردد در خیابان را یاد بگیرند. سنین پیش از دبستان برای یادگیری قوانین ترافیکی و رفتار‌های ایمنی زمان مناسبی است. آموزش اصول ایمنی عبور و مرور کمک می‌کند تا کودکان در آینده این رفتار‌ها را به کار ببندند.
- والدین باید اصول بستن صحیح کمربند ایمنی، استفاده از کلاه ایمنی دوچرخه و اسکیت، خطرات بازی کودکان در نزدیکی محل تردد خودروها و عبور از خیابان به تنهایی یا همراه بزرگ‌تر‌ها را بیاموزند. مربیان باید به والدین بیاموزند که هنگام گم شدن کودکان، ابتدا خودروی خود را بگردند و هیچ وقت حتی زمانی که شیشه پنجره ماشین پایین است، کودکان را در خودرو تنها نگذارند. کودکان می‌توانند خودرو را به حرکت در بیاورند و جانشان را به خطر بیندازند.
نگاه نکردن به خیابان
برخی از کودکان هنگام عبور از خیابان اصلاً به این طرف و آن طرف خیابان نگاه نمی‌کنند. در این مورد هرچه سن آنان بیشتر می‌شود، بی‌توجهی به خیابان کمتر می‌شود به‌طوری که کودکان زیر 4سال 82درصد، کودکان 5 تا 9 سال، 62درصد و کودکان 10 تا 14 سال، 37درصد اصلاً به خیابان توجه نمی‌کنند. این حالت در پسران 62درصد و در دختران 50درصد اتفاق می‌افتد.
دویدن در عرض خیابان
این عامل نیز یکی از عوامل بسیار رایج در تصادفات کودکان به‌شمار می‌رود. درصد تصادفات کودکان به‌علت دویدن‌شان در عرض خیابان بالاست و با افزایش سن آنان این درصد کاهش می‌یابد. کودکان زیر 4سال 87درصد، کودکان 9-5 سال، 85درصد و کودکان 14-10سال، 71درصد به این دلیل دچار سانحه می‌شوند. از بین پسران 86درصد و از بین دختران 75درصد آنان به‌دلیل دویدن هنگام عبور از عرض خیابان تصادف کرده‌اند.
آگاهی از مفاهیم و قوانین مربوط به ترافیک
کودکان 6-4 سال دانش اندکی از مفاهیم مربوط به ترافیک دارند. مفهوم «خیابان» برای آنان سواره‌رو است و گاه پیاده‌رو. آنان هنوز در این سن مفهوم چپ و راست را به‌خوبی تشخیص نمی‌دهند. اغلب، فرایند کسب آگاهی در آنان، با کاستی‌هایی روبه‌رو است. گاه، فکر میکنند دویدن روش مناسبی برای عبور از عرض خیابان است. آگاهی‌بخشی تدریجی و اینکه به آنان آموزش داده شود چه کاری را چه موقع باید انجام دهند، در مورد کودکان زیر 7سال به‌مراتب مشکل‌تر از آموزش رسمی قوانین است چرا که کودکان در این سن کمتر می‌توانند با این نوع آموزش رسمی ارتباط برقرار کنند. به‌طور تدریجی، می‌توان به کودکان در این رده سنی برخی از امکاناتی که برای عبور عابر پیاده لحاظ شده‌اند، مثل خط کشی عابر پیاده که در آن عابر بهتر توسط راننده دیده می‌شود و مسیرهای ایمن که برای رفتن به مدرسه مشخص شده‌اند را نشان داد و کاربرد آنها را توضیح داد.
تشخیص فواصل خالی میان خودروها
تصمیم‌گیری برای گذر از میان جریان خودروهایی که در خیابان حرکت میکنند و تشخیص فاصله‌هایی که گه‌گاه در زنجیره آنها دیده می‌شود برای کودکان زیر 8سال همواره امری دشوار است. تخمین اینکه چه موقع یک خودرو در حال حرکت به نزدیکی شما می‌رسد بیش از آنکه به توانایی تشخیص سرعت مربوط باشد، به توانایی تشخیص فاصله مربوط است که البته در شرایطی که خودرویی به‌طور غیرعادی تند حرکت می‌کند این تخمین امری خطرناک هم می‌تواند باشد. کودکان کم‌سن‌و‌سال‌تر، معمولاً منتظر فواصل خالی طولانی‌تر در میان جریان خودرو‌های در حال حرکت می‌شوند اما بزرگ‌تر‌ها از فواصل ایجاد‌شده کوچک‌تر هم استفاده میکنند و از عرض خیابان گذر میکنند؛ گویا این امر به میزان مهارت‌های افراد در این کار بستگی دارد.
توانایی ایجاد تحرک
توقف یا حرکت سریع‌تر هنگام راه رفتن یا دویدن از مهم‌ترین توانایی‌های افراد است. این توانایی در کودکان زیر 6سال به اندازه کافی وجود ندارد (درصد کودکانی که می‌توانند چنین اقداماتی را انجام دهند کمتر از 85درصد است) و در مورد کودکان زیر 4سال می‌توان گفت که این مسئله تقریباً دیده نمی‌شود. چند قاعده اصلی در مورد کودکان به‌عنوان عابران پیاده وجود دارد:
1- در جاهایی که احتمال مواجهه کودکان با خودرو، وجود دارد، باید از ایجاد موانع دید جلوگیری کرد. در مکان‌هایی که این امکان وجود ندارد، خودروها باید از سرعت خود بکاهند و رانندگان باید آموزش ببینند که در این محل‌ها بیشتر به کودکان توجه داشته باشند.
2- محل عبور کودکان نزدیک به خروجی مدارس یا محل‌های بازی نباید به‌گونه‌ای باشد که خودروی پارک شده یا سایر موارد دیگر مانع دید شوند. وجود نرده و میله‌های محافظ کنار جدول باید پیش از عبور کودکان از خیابان مانعی برای آنان ایجاد کند.
3- پارک کردن در کنار محل گذر عابر پیاده یا نزدیک تقاطع‌ها و چهارراه‌ها باید ممنوع شود و این ممنوعیت در این محل‌ها اعمال شود.
4- در خیابان‌هایی که کودکان زیاد در آنها رفت‌وآمد دارند، خودروها باید سرعت ترددشان با این محل‌ها و محل‌هایی که احتمال بازی‌کردن کودکان در آنها وجود دارد، متناسب باشد.
5- آرام کردن تردد خودروها نیز در مسیرهای مربوط به مدارس می‌تواند بسیار مؤثر باشد (سرعت‌گیرها یا سایر تجهیزات مهندسی).
6- در خیابانی که کودکان زیادی در آنجا زندگی میکنند باید تردد خودرو‌های سنگین محدود شود.
7- زمین‌های بازی باید هرچه نزدیک‌تر به محل زندگی کودکان در نظر گرفته شود. آمارها نشان داده‌اند که نزدیک‌بودن زمین‌های بازی به محل زندگی کودکان از میزان تصادفات می‌کاهد.
